“Монгол Улс бол нарны эрчим хүчний диваажин” гэж гадны мэргэжилтнүүд хүлээнзөвшөөрдөг. Гэтэл бид цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэлийнхээ 2-3 хувийг л сэргээгдэх эх үүсвэрээс хангаж байгаа. Нүүрсний баялагтаа эрдсэн цамаархал, эдийн засгийн нөхцөл байдал гээд олон шалтгаан үүний ард бичигдэх нь гарцаагүй. Тэгвэл40 жилийн өмнө Америкт нарны цахилгаан станц ашиглалтад орж байсан нь нефтийн хомсдолоос үүдэлтэй. Харин өнөөдөр дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлт, агаар мандал дахь нүүрсхүчлийн хийг бууруулахад сэргээгдэх эрчим хүчний оролцооидэвхжиж, энэ бодлогод дэлхийн 150 гаруй улс орон нэгдээд байгаааж. Манай улсын хувьд ч мөн энэ бодлогыг дэмжиж, 2030 он гэхэд сэргээгдэх эрчим хүчний эзлэх хэмжээг 30хувьд хүргэх томоохон зорилт тавиад буй. Үүнийг Эрчим хүчний сайд П.Ганхүү онцолж, “Олон улсын сэргээгдэх эрчим хүчний агентлаг”-ийн VII чуулганд оролцохүеэрээмэдэгдэв.

2030 он гэхэд сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээ 45 хувьд хүрнэ

Арабын Нэгдсэн Эмират Улсын Абу Даби хотноо угчуулгауулзалтаддэлхийн 150 гаруй орны ЭрчимхүчнийсайднарЗасгийн газраатөлөөлжоролцсоноорооонцлогтой. Чуулганы үеэр дэлхийн эрчим хүчний салбарын шилжилтийг хурдасгахын тулд хөрөнгө оруулалт харамгүй зарцуулах, технологийн шинэчлэл хийх болон инновацийн асуудлыг голчлон хөндсөн байв. Тиймээс ч  “Олон улсын сэргээгдэх эрчим хүчний агентлаг”-ийн ерөнхий захирал Аднан З.Амин чуулганынээлтийнүеэр“Дэлхийн хэмжээнд сэргээгдэх эрчим хүчний хөгжил асар хурдацтай байна. 2015 онд гэхэд 47 ГВт-ын нарны цахилгаан станц, 63 ГВт-ын хүчин чадал бүхий салхин цахилгаан станц ашиглалтад орсон нь нийт 270 тэрбум гаруй ам.долларын хөрөнгө оруулалт болжээ. Таван жилийн дотор сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрийн хүчин чадал жилд 15-25 хувиар өссөн. Харин 2030 он гэхэд 45 хувьд хүрэхийг манай REmap судалгаагаар тодорхойлоод байна” гэж онцлон хэлж байв.

Сэргээгдэх эрчим хүчний өртөг буурчээ

Энд нэг зүйл тодруулахад 20-иод жилийн өмнөхтэйхарьцуулахад сэргээгдэх эрчим хүчний өртөг эрс буурсандавууталтайаж.  Тухайлбал, нарны цахилгаан станц барих өртөг 60 хувь, нарны дулааны станц 45 хувь, эх газрын салхин цахилгаан станц 36 хувь, далайн эрэг хавийн салхин цахилгаан станц 24 хувиар тусбүрбуурсныг чуулганаар онцлон мэдээллэж байлаа. Шинэ техник технологи, иновацийн ололтоос үүдэлтэйгээр сэргээгдэх эрчим хүчний өртөг ийнхүү эрс багасч байгааг төлөөлөгчид олзуурхаж байна. Тухайлбал, 2016 онд нарны цахилгаан станцын тендэрт АНЭУ-ын Дубай хотын ойролцоо 800 МВт-ын эх үүсвэр барьж, 2.99 цент/кВтц худалдахаар болсныг тодотгож байлаа.

“Олон улсын сэргээгдэх эрчим хүчний агентлаг”  Монгол Улсын оролцоог үнэлэв

Олон улсын сэргээгдэх эрчим хүчний VII чуулганы нээлтийн үеэр Эрчим хүчний сайд  П.Ганхүү англи хэл дээр үг хэлэхдээ Монгол Улсын эрчим хүчний салбарын хэтийн бодлого, өнөөдрийн нөхцөл байдал, цаашдын хөгжлийн хандлагыг дурьдаж, олон улсын байгууллагатай хамтран ажиллах чиглэлүүдийн талаар мэдээлэл өгсөн. Тэрбээр “ОУ-ын сэргээгдэх эрчим хүчний агентлагийн үүсгэн байгуулагч анхны гишүүн орнуудыг нэг болж, уг байгууллагын дүрмийг Улсын Их Хурлаас 2010 онд соёрхон баталсан.  Монгол Улсын ЗГ-ын Олон улсын сэргээгдэх эрчим хүчний агентлагаас “Монгол Улсын сэргээгдэх эрчим хүчний бэлэн байдлын үнэлгээ” бодлогын баримт бичгийг боловсруулан гаргасан нь манай орны СЭХ-ний хөгжлийг цаашид хурдасгах бодлогын чухал зөвлөмж болж байна. Манай орон нар, салхи, усны эрчим хүчний асар их нөөцтэй. Энэ их нөөц баялгийг орчин үеийн өндөр технологи ашиглан эдийн засгийн эргэлтэд оруулах, эрчим хүч экспорлох талаар БНХАУ, ОХУ-ын “Дэлхийн эрчим хүчний хэлхээ холбоо” санаачилга, олон улсын байгууллагын “Цэвэр эрчим хүчний коридор” төслүүдэд Монгол Улс нэгдэн орж, хамтран ажиллахад бэлэн байгаагаа илэрхийлье. МонголУлсынИхХурлаас 2015 онд “Төрөөсэрчимхүчнийталаарбаримтлахбодлого”, “Ногоон хөгжлийн бодлого” зэрэг баримт бичгийг батлан гаргаж, эрчим хүчний салбарыг ойрын болон дунд хугацаанд хөгжүүлэх хөгжлийн төлвийг  тодорхойлон, 2023 он гэхэд нийт эрчим хүчний хэрэглээний 20хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах, 2030 он гэхэд сэргээгдэх эрчим хүчний эзлэх хэмжээг 30хувьд хүргэх томоохон зорилт дэвшүүллээ.  Монгол Улсын Засгийн газраас нийгэм, эдийн засгийн тулгуур салбар, ард иргэдийн эрчим хүчний найдвартай хангамжийг бий болгох эрчим хүчний эх үүсвэрийг өргөтгөх, сэргээгдэх эрчим хүчний үйлдвэрллийг зохистой харьцаагаар хөгжүүлэхийн тулд усан цахилгаан станц барихаар төлөвлөж байна. Засгийн газраас малчин өрхийг эрчим хүчээр хангах асуудлыг үндэсний хэмжээнд тавьж хэрэгжүүлсний үр дүнд өнөөдөр хөдөөгийн ихэнх малчин айлд сэргээгдэх эрчим хүчийг амжилттай хэрэглэж байгаа туршлага байна.  Монгол Улсын эдийн засгийг тогтворжуулах, улмаар хөгжүүлэхийн тулд хувийн хөрөнгө оруулалт, бизнес эрхлэлтийг дэмжин, идэвхи санаачлагатай ажиллах ёстой гэж бид үзэж байгаа. Манай улсад хувийн хөрөнгө оруулалтаар 2013 онд анхны 50 МВт салхин парк, 2017 онд анхны 10МВт нарны цахилгаан станцыг ашиглалтад оруулж үйлдвэрлэсэн цахилгаан эрчим хүчийг эрчим хүчний систем нийлүүлээд байна. Монгол Улс хүйтэн сэрүүн уур амьсгалтай, өвлийн улиралд маш хүйтэн улирал болдог тул айл өрх, албан газрын хэрэглээнд түүхий нүүрс ашиглан халаалтыг шийдэж байгаатай холбогдон Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол эрс нэмэгдэж хүн амын эрүүл мэндэд ноцтой сөрөг нөлөө үзүүлэх түвшинд хүрч байгаа тул Засгийн газраас халаалтын асуудлыг сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэр болон бусад цэвэр эх үүсвэрийг ашиглах талаар идэвхитэй ажиллаж эхэлж байна. Бид хот суурин газрын дулаан хангамжид нар, газрын гүний дулааны насос бусад сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах талаар ИРЕНА, Абу Даби хөгжлийн сан болон бусад орнуудтай хамтран ажиллах хүсэлтэй байгааг энэ дашрамд илэрхийлэхийг хүсч байна.  Цаашид эрчим хүчний хэмнэлт, үр ашгийг дээшлүүлэх, алдагдлыг бууруулах, инновацын түвшний шинэ техник технологи нэвтрүүлэх, сэргээгдэх эрчим хүчний үйлдвэрлэл эрчим  хүчний системд үзүүлэх нөлөөллийн судалгаа хийх чиглэлээр тодорхой арга хэмжээ, төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Энэ чиглэлээр бусад улсын туршлагыг судлах сонирхол, эрэлт хэрэгцээ их байна” гэжээ. Мөн чуулганы хүрээнд сайд нарын дугуй ширээний уулзалт болж, сайд П.Ганхүү үг хэлсэн. Монгол Улсын идэвхтэй оролцоо, байр суурийг “Олон улсын сэргээгдэх эрчим хүчний агентлаг”-ийн ерөнхий захирал ноён Аднан З.Админ үнэлж, цаашид хамтран ажиллана гэдгээ индэр дээрээс мэдэгдсэн юм.

Исланд улсын газрын гүний дулааны эрчим хүч ашиглаж буй туршлагаас хуваалцав

Уулзалтын хүрээнд ноён Аднан З.Админ, Исланд Улсын Ерөнхийлөгч асан Олафур Рагнар Гримссон, Абу Даби хөгжлийн сангийн дарга удирдлагуудтай тусгайлсан уулзалт хийж, хамтран ажиллах талаар санал солилцлоо. Тухайлбал, ноён Аднан З.Админтай уулзахдаа нийслэл Улаанбаатар хот болон аймгийн төвүүдэд агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд сэргээгдэх эрчим хүчний технологи буюу газрын гүний дулааны насосыг ашиглах, Нарны цахилгаан үүсгүүртэй хосолсон Литий-ион цэнэг хураагуурын системийг нэвтрүүлэх загвар төслийг санхүүжүүлэх асуудлыг хөндсөн байна. Мөн Исландын Ерөнхийлөгч асан Олафур Рагнар Гримссонтой уулзахдаа тус улсын газрын гүний дулааны эрчим хүч ашиглаж буй туршлагаас хуваалцаж, монголд төсөл хэрэгжүүлэн, хамтран ажиллах тухай ярилцсан байна. Исланд улс нь сэргээгдэх эрчим хүчээр 100 хангагдсан орон юм. Түүнчлэн чуулганы хүрээнд Монгол улсад сэргээгдэх эрчим хүчний чиглэлээр хөрөнгө оруулах сонирхолтой гадны хувийн хэвшлийн төлөөлөгчдийг Эрчим хүчний сайд П.Ганхүү хүлээн авч уулзжээ. Тухайлбал, Францын эрчим хүчний “Терраватт” компанийн ерөнхий нарийн бичгийн дарга ноён Жан Паскал ФамБатай уулзаахад нарны цахилгаан станц монголд барьж, үйлдвэрлэх цахилгаан эрчим хүчийг 10-аас доош америк центээр нийлүүлэх санал тавьжээ.

“Дэлхийн эрчим хүчний ирээдүй” X үзэсгэлэнд 600 бүтээгдэхүүн танилцуулав

Дэлхийн 32 орны 600 компанийн бүтээгдэхүүн энд дэлгэгдэж, сэргээгдэх эрчим хүчний чиг хандлагыг тодорхойлов. Мөн энэ үеэр Арабын Нэгдсэн Эмират Улсын Ерөнхийлөгч асан шейх Заид бен Султан Аль Нахайян нэрэмжит “Ирээдүйн эрчим хүчний Заидын шагнал” –ыг таван төрөлд олгож, алдаршуулжээ. Чуулга уулзалтад оролцогчид уур амьсгалын өөрчлөлт, дэлхийн дулаарлын асуудлыг шийдвэрлэхэд бүх нийтээрээ тэмцэж, нэгдсэн шийдвэр гарган хөгжлийн дараагийн шатанд хүрч ажиллахыг уриалж байна. Ирээдүй хойч үедээ цэвэр эрчим хүч, цэвэр ус үлдээхийн тулд одооноос юу хийх ёстойг тунхаглаж, уур амьсгалын өөрчлөлт, дэлхийн дулаарлыг хэрхэн багасгах, шинэ дэвшилтэт технологийг хэрхэн нэвтрүүлэх асуудал чуулганы гол сэдэв байлаа.